Бујар Османи, министер за надворешни работи

Патот до Преспа е замислен како движечка сила и поттик за позитивно размислување во развојот на искрен и сеопфатен дијалог меѓу земјите и народите во регионот. Минатото е важно да не научи да не ги повторуваме грешките, но да не заслепуваме. Потребна ни е нова стратешка култура која меѓу товарите на минатото што нè дели, ќе и даде приоритет на иднината што не обединува. Признавам, времињата во кои живееме се исто толку тешки и непредвидливи како оние на нашите предци, но денес сме позрели. Го знаеме патот по кој сме решени да одиме, додека целта кон која се стремиме е јасна. Денес имаме модели на успех кои можат да управуваат со недовербата, различноста и историската траума, кои често создаваат непредвидливост, преку комплементарно единство кое развива силни синергии, материјализирани во економскиот развој, мирот, хармонијата и просперитетот. Тој пример е обединета Европа, попозната како Европска Унија.

Тој пат е докажан и безбеден, но колку што ни требаат добри примери, не треба само да ги копираме – ни треба сопствен пат кој ги зема предвид нашите сопствени регионални, геополитички, културни и религиозни специфики за да изградиме сопствен автентичен модел.

На регионот му требаат свежи идеи како никогаш досега, нов наратив за регионална соработка, безбедност и стабилност, за полесно да се соочи со предизвиците т.н. the road to the EU.

Главната цел на Форумскиот дијалог во Преспа е да го промовира моделот усвоен од Северна Македонија – модел на градење мостови, добрососедски односи, негување култура на пријателство, доверба и меѓусебно разбирање. Форумот е наменет како место за отворени разговори и решенија, за земјите од нашиот регион да имаат можност да ги покажат своите способности и посветеност на регионалната соработка, стабилност и безбедност.

Идејата за формирање на Форумот во Преспа не е ниту без основа, ниту без емпириска поддршка. Таа се заснова на платформа и стратегија изградена на три столба, рефлектирани во трите договори кои ја прават Северна Македонија единствен пример во регионот и пошироко: Охридскиот рамковен договор, Договорот за пријателство, добрососедство и соработка потпишан со Бугарија во 2017 година, и Договорот од Преспа потпишан со Република Грција во 2018 година. Трите договори уживаат силен домашен и меѓународен легитимитет и се широко прифатени и поддржани, поставувајќи модел за другите земји и општества и давајќи пример со важни лекции и заклучоци кои би можеле да бидат корисни.

Охридскиот рамковен договор, потпишан во 2001 година, не само што ги смири тензиите и страстите меѓу заедниците, туку отвори простор за похармонично, мултиетничко и инклузивно општество и придонесе за политичка и социјална интеграција на сите заедници во земјата. Наскоро ќе одбележиме 20 години од неговото завршување и со сигурност можеме да кажеме дека созреавме, дека старите непријателства што не разделуваа се надминати и сите ние обединети околу европската перспектива градиме држава со демократски вредности и партиципативност. политичка култура. Усвојувањето на моделот на внатрешно политичко и општествено уредување воспоставено со Охридскиот рамковен договор ја направи земјата отворена, посилна и постабилна. Денеска можеме да се гордееме со состојбата на меѓуетничките односи и иднината на државата. Овој модел е знак за препознатливост на нашата земја и најдобар политички производ за извоз.

Договорот со Бугарија, потпишан во 2017 година, ги подигна билатералните односи со нашиот источен сосед на поинакво ниво, изразувајќи взаемни аспирации за продлабочување на односите и проширување на соработката. Заложбата за пријателство, добрососедство и соработка изразена преку договорот беше многу јасно отелотворена, а резултатите можеа многу брзо да се видат и почувствуваат. Го интензивиравме политичкиот дијалог и влеговме во фаза на отворена и честа комуникација. Економската соработка продолжува да расте, ние сме партнери за повеќе прашања, од соработка во областа на одбраната и внатрешните работи, образованието, науката, културата, медиумите, здравството, до инфраструктурата и регионалното поврзување. Формирањето на Заедничката мултидисциплинарна експертска комисија за историски и образовни прашања беше важен чекор кон создавање платформа за дебата, размена на мислења и институционализирање на дијалогот меѓу академските заедници. Во пракса, договорот ја става дебатата за историските прашања онаму каде што припаѓа – во научни и академски институции за да ја ослободи политиката од долгите дебати за значењето на одредени личности и настани. И покрај историските прашања оставени на експертите да разговараат, двете земји се согласија да ја споделат иднината како членки на европската и евроатлантската заедница. Уверени сме дека преку добра волја, отворен дијалог и конструктивен пристап од двете страни, ќе ги надминеме предизвиците кои претстојат. Сметаме дека поделбата на процесот на два дела, историјата на историчарите и политиката на политичарите, ќе биде добар баланс на нова стратешка култура каде резултатот добиен од минатото и иднината ќе гарантира сигурен чекор без губење на визијата за иднината. .

Договорот од Преспа, потпишан пред три години, означи нова перспектива под сонцето на Балканот. Две соседни земји, вкоренети на спротивните страни на спорот стар речиси 30 години, успеаја да ги прошират границите на можното, да покажат нов начин на гледање и да докажат дека го заслужуваат своето место во големото семејство на европските демократии. Преспа стана симбол на отворен дијалог, на решавање на спорови и на надминување на себеси и на сопствените тесногради, краткорочни интереси. Преспа покажа дека има уште еден пат – пат кој е отворен за сите кои имаат добра волја, зрелост и способност да носат тешки одлуки во интерес на сите.

Во Преспа ја покажавме нашата подготвеност да се разбереме, да направиме компромиси и да најдеме решение кое е прифатливо за сите страни и кое е одржливо на долг рок. Во Преспа двете земји победија, но никој не загуби. Северна Македонија доби пријател и партнер, додека нашата иднина во НАТО и ЕУ беше отворена. Република Грција доби пријател и партнер во контекст на својот сосед, потврдувајќи ја својата улога како посветена движечка сила и поддржувач на европската перспектива на земјите од Западен Балкан. Затворивме едно важно поглавје кое со децении ги исцрпуваше нашите капацитети и нашиот дипломатски капитал. Одеднаш, се олеснивме, бевме слободни да се фокусираме на изградба на конкретни проекти со нашиот нов партнер и да ја искористиме нашата енергија на попозитивен и поконструктивен начин, во корист на нашите граѓани.

Денеска нашата држава е стабилна земја, го подобривме нејзиниот меѓународен имиџ и ги отворивме вратите за евроатлантската иднина на земјата и регионот. Напредокот што го постигнавме беше плод на екстремна посветеност, добра волја и чесни намери. Сепак, не беше лесно. Имаше силни притисоци и имаше моменти кога требаше да се донесат тешки одлуки. Бевме свесни за историското значење на сегашниот момент, убедени дека создаваме иднина и отвораме можности за нашите граѓани и тоа беше суштинскиот момент што овозможи напредок.

Самата суштина на трите договори е вградена во длабокото убедување дека мирот е подобар од војната, дека следните генерации се поважни од следните избори и дека вистинскиот компромис што нè движи е подобар од лажната победа што не влече назад. . Заклучокот и спроведувањето на договорот почиваат на добрата волја, посветените напори, истрајноста и силната доверба во нашата заедничка иднина во Европа, обединети во слобода и мир.

Европските и евроатлантските перспективи на земјите од Западен Балкан и внатрешниот политички поредок и стабилност, надминување на билатералните спорови и регионалната соработка се тесно поврзани и меѓусебно зависни. Двата процеси се надополнуваат еден со друг и меѓусебно се зајакнуваат. Напредокот на патот кон интеграцијата дава силен импулс на толку потребните внатрешни реформи и силен поттик за надминување на билатералните спорови, но не помалку значи отворени можности за интензивирање на регионалната соработка.

Во време кога уште еднаш кружат идеи за алтернативни сценарија за иднината на Балканот, станува јасно дека потенцијалното слабеење на европската перспектива значи повторно актуелизирање на старите, ретроградни идеи кои никому не ветуваат ништо добро. И во овој контекст, значењето и актуелноста добиваат значењето на трите договори и уникатниот концепт на моделот што има за цел да го промовира Преспанскиот Форум Дијалог. Оттука и иницијативата да го промовираме нашиот модел, како начин да ги надминеме споровите и со тоа да придонесеме за регионалниот мир, стабилност и безбедност и да го забрзаме процесот на европска интеграција на целиот регион. Јас сум оптимист, но не и наивен кога верувам дека еден ден токму овде во Северна Македонија, овој форум ќе се издигне во академски и практичен центар за изнаоѓање решенија за конфликти, но и за изнаоѓање модели за функционирање на фрагментирани, мултиетнички и мултиконфесионални земји. и општествата.